Προσέγγιση Reggio Emilia

Το εκπαιδευτικό σύστημα του Reggio Emilia αντιπροσωπεύει μια καινοτόμα παιδαγωγική προσέγγιση προσχολικής ηλικίας. Ιδρυτής αυτής της φιλοσοφίας είναι ο Loris Malaguzzi ο οποίος κατόρθωσε να οργανώσει ένα “δημοκρατικό” σχολείο, υποστηρίζοντας την ελευθερία και αυτονομία του παιδιού και θέτοντας τον δάσκαλο σε ρόλο συνεργάτη. Πρόκειται για ένα μοντέλο εκπαίδευσης στο οποίο οι νοητικές, οι συναισθηματικές, οι κοινωνικές και οι ηθικές δυνατότητες του παιδιού καλλιεργούνται μέσα από δημιουργικούς τρόπους έκφρασης. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να ερευνήσουν το περιβάλλον τους και να εκφραστούν μέσα από “συμβολικές γλώσσες” των τεχνών όπως το σχέδιο, η γλυπτική, ο λόγος, η κίνηση, τα παιχνίδια με σκιές κ.α..
Η προσχολική αγωγή στα σχολεία του Reggio Emilia αναγνωρίστηκε το 1991 από το Αμερικάνικο περιοδικό “Newsweek”, ως ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. Η προσέγγιση αυτή προσφέρει εναλλακτικούς τρόπους παιδαγωγικής, φιλοσοφίας και μεθοδολογίας, oι οποίοι στοχεύουν σε ένα “παιδοκεντρικό” σύστημα εκπαίδευσης.

Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι:

  • H Δημοκρατική εκπαίδευση
  • Οι εκατό τρόποι έκφρασης των παιδιών
  • Τα παιδιά αποτελούν το επίκεντρο ενδιαφέροντος και ρυθμίζουν την μαθησιακή διαδικασία

  • Το ενδιαφέρον και η συμμετοχή των γονέων στις δραστηριότητες
  • Το περιβάλλον ως “τρίτος” δάσκαλος
  • Ο ενθαρρυντικός ρόλος του δασκάλου
  • Οι τάξεις στημένες ως “atelier”

Η Iστορία

Tο Reggio Emilia είναι μια πόλη βόρεια της Ιταλίας γνωστή τόσο για την αγροτική, όσο και τη βιομηχανική παραγωγή της. Έχει ελκύσει το ενδιαφέρον ερευνητών από διάφορες επιστημονικές κοινότητες ανά τον κόσμο λόγω της πρωτοποριακής φιλοσοφίας που έχει αναπτύξει στην προσχολική αγωγή. Αμέσως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, την άνοιξη του 1945, οι κάτοικοι του Reggio Emilia αποφάσισαν να χτίσουν και να οργανώσουν ένα σχολείο για μικρά παιδιά χρησιμοποιώντας υλικά που είχαν απομείνει από την αποχώρηση των Γερμανών από την περιοχή.
Έτσι λοιπόν, “mattone su mattone” (λιθαράκι, λιθαράκι) χτίστηκε από γονείς και δασκάλους, το πρώτο σχολείο στη Βίλλα Τσέλλα με κύριο εμπνευστή τον Loris Malaguzzi.

Tο περιβάλλον ως “τρίτος δάσκαλος”

Το εκπαιδευτικό περιβάλλον στα σχολεία του Reggio Emilia αποτελεί σημαντικό παράγοντα λειτουργικότητας και εξέλιξης για το παιδί. Ο περιβάλλοντας χώρος θεωρείται βασικός παράγοντας της εκπαιδευτικής διαδικασίας δεδομένου ότι με την κατάλληλη οργάνωση και εξοπλισμό ενισχύει τη μάθηση και υποκινεί την ενεργή αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον. Το παιδί συμμετέχει ενεργά και αυτόνομα σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε φυσικό φως και γεμάτο από εσωτερικά φυτά. Η piazza, τα atelie, οι αίθουσες, η βιβλιοθήκη, η κουζίνα, τα υλικά, ο φυσικός φωτισμός και οι ξεκάθαρα διαμορφωμένοι χώροι δημιουργούν ευκαιρίες για ενεργητική συμμετοχή και μάθηση του παιδιού.

Atelier

Οι τάξεις είναι διαμορφωμένες σαν atelier. Τo atelier λοιπόν, αποτελεί καινοτομία της προσέγγισης του Reggio Emilia. Είναι ο τόπος όπου οικοδομείται η γνώση και παίρνει σάρκα και οστά η ιδέα του L. Malaguzzi αναφορικά με τις “εκατό γλώσσες των παιδιών”. Πρόκειται για έναν χώρο ειδικά σχεδιασμένο ώστε να εξυπηρετεί την απαιτούμενη έρευνα, τον πειραματισμό και την εξάσκηση του συνόλου των δυνατοτήτων των παιδιών. Είναι ο χώρος όπου πραγματώνεται η ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Πάνω από όλα όμως είναι ο χώρος όπου παράγεται και όχι ανά – παράγεται πολιτισμός.
Η σωστή οργάνωση, ο εξοπλισμός, η αισθητικά άρτια αποθήκευση και παρουσίαση του υλικού, οι μεγάλες επιφάνειες εργασίας, ο κατάλληλος φωτισμός και τα αισθητηριακά ερεθίσματα του περιβάλλοντος, αποτελούν έμπνευση για τα παιδία υποστηρίζοντας την εργασία τους. Οι διαφορετικές υφές, τα “παιχνιδίσματα” του φωτός και της σκιάς, τα χρώματα, τα φυτά παρέχουν στα παιδιά όχι μόνο γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, μα και στάσεις για τη ζωή.
Η υπεύθυνη του atelier (atelierista= η δασκάλα μας) υφαίνει το συνδετικό ιστό μεταξύ φαντασίας και λόγου, δίνει νέες προοπτικές, καθώς με τις γνώσεις της μεταδίδει στα παιδιά πολλαπλές γλώσσες τέχνης και έκφρασης. Προσπαθεί να κρατά τη διάθεση και το ενδιαφέρον για δημιουργία, διδάσκει στα παιδιά τις πλέον προηγμένες τεχνικές για να τους δώσει τα μέσα ώστε να εκφράσουν και εκείνα τις ιδέες τους. Η τέχνη και η δημιουργικότητα αποτελούν για εμάς υψηλές αξίες.